سم چیست؟سم به ماده ای اطلاق می گردد که از راه بیرونی و یا از راه درونی به مقدار متوسط 50 میلی گرم وارد بدن شود و مستقیما با خواص شیمیایی خود سلامت شخص را شدیدا به خطر بیاندازد و یا به حیات انسان خاتمه دهد.
در زندگی روزمره ،موارد زیادی مسمومیت دیده می شود و این به خاطر عدم آگاهی از مواد سمی و طرز بهره برداری صحیح از آنها و عدم دوری گزیدن از مواد سمی است که در پاره ای موارد مرگ و میرهائی را به دنبال دارد.
علائم عمومی مسمومیتها
کبودی پوست ،اختلالات گوارشی،درد شکم ،تهوع،اسهال و تغییر علائم تنفسی و قلب و ادرار و حواس
راههای ورود سم به بدن
1_از راه دستگاه تنفس
2_از راه دستگاه گوارش
3_از راه پوست
4_از راه تزریق دارو در ورید
کمکهای اولیه عمومی در مسمومیتها
1_بایستی توجه داشت که در مسمومیتها،سرعت عمل بسیار مهم است و با هر لحظه تاخیر مقدار بیشتری سم وارد خون می شود و خطر مرگ را بیشتر می کند.
2_در صورتی که مسموم بیهوش نیست فورا چگونگی وقوع مسمومیت را از او سؤال کنید زیرا هر لحظه ممکن است دچار بیهوشی گردد.
3_اگر علامت سوختگی در لبها و دهان مشاهده نشود و یا بوی مواد نفتی استشمام نگردد فورا با تحریک حلق مسموم را وادار به استفراغ نمائید.
4_اگر علامت سوختگی در لبها و دهان مسموم مشاهده شد مقداری یخ به او بدهید تا بخورد و بدین ترتیب سم موجود در معده را رقیق نمائید.
5_سعی کنید مسموم را به هوای آزاد منتقل کنید و یا دربها و پنجره ها را باز نمائید
6_ بدن مسموم را گرم نگه دارید.
7_ در صورت بیهوشی مسموم ، اگر تنفس او عادی است او را به پهلو یا دمر بخوابانید و مراقب باز بودن راههای تنفسی باشید.
8_اگر دچار قطع یا اختلال تنفسی شده فورا اقدام به تنفس مصنوعی نمائید و در صورت لزوم ماساژ قلبی بدهید.
9_چنانچه آثاری از سم خورده یا مصرف شده مانند شیشه خالی،نسخه پزشک،قوطی لیوان و حتی مواد استفراغی موجود باشد برای تشخیص نوع سم همراه مسموم به بیمارستان ببرید.
10_چون شغل مسموم نیز در تشخیص نوع مسمومیت می تواند مفید باشد ،راجع به آن نیز تحقیق نموده و به اطلاع پزشک برسانید.
1_مسمومیت از راه دستگاه تنفس
الف)علل: این نوع مسمومیت بیشتر در اثر گازی که در منازل به عنوان سوخت به کار می رود و یا دود آتش و یا روشن کردن اتومبیل در گاراژ سربسته ،کرسی منقل و غیره ایجاد می شود و در صنعت نیز کارگران کارخانجات مختلف که با انواع گاز سرو کار دارند مانند کارگران کارخانجات یخ سازی ،سردخانه ها ،رنگسازی و کارگرانی که در قسمت سمپاشی نباتات در کشاورزی کار می کنند بیشتر از سایرین در معرض این نوع مسمومیت قرار دارند.
ب) علائم: سر گیجه ،کبودی لبها و ناخن ،تندی تنفس و نبض ،سر درد ،سرفه ، ریزش اشک ، کاهش حس شنوائی و بینایی ،تشنج و اغماء
ج) کمکهای اولیه در مسمومیت از راه دستگاه تنفس: ابتدا راههای تنفسی مسموم را بازدید کنید و اشیاء خارجی و دندانهای مصنوعی را خارج کنید ، سپس مصدوم را فورا به هوای آزاد منتقل کنید و یا درب و پنجره ها را باز کنید ، سر مصدوم را در وضعی قرار دهید که راحت تنفس کند و از خم شدن سر بر روی سینه جلوگیری کنید برای این منظور بالشی زیر شانه قرار دهید که سر به عقب بر گردد و مجاری تنفسی باز باشد.در صورت لزوم تنفس مصنوعی دهان به دهان بدهید و مسموم را فورا به بیمارستان منتقل کنید.
2_ مسمومیت از راه دستگاه گوارش
الف) تعریف و علل: معمولا سمومی که از راه دهان وارد بدن می گردند توقف کوتاهی در معده نموده و پس از آنکه وارد روده ها گردیدند جذب می شوند.
اهم این موارد عبارتند از :غذاهای فاسد و مسموم،داروها و مواد شیمیایی و مواد خانگی ، که این مواد ممکن است اتفاقی یا عمدا خورده شوند.
اطفال بیشتر در معرض مسمومیت های اتفاقی قرار دارند و گاهی نیز علت مسمومیت مصرف دارو بیش از مقدار تجویز شده است .
مسمومیت از راه گوارش به دو شکل دیده می شود
1_موادی که در مجرای گوارش اثر می نماید و تولید استفراغ ،اسهال و در مراحل شدیدتر تولید سوختگی لب ،دهان ،حلق و درد شدید شکم می کند
2_موادی که پس از خوردن جذب گردیده و وارد خون می شوند و اثرات سمی آنها دیرتر بروز می نماید مانند قرصهای خواب آور و یا داروهائی که تولید هذیان و تشنج می نمایند
ب) علائم مسمومیت از راه گوارش
دردهای شکمی ،حالت تهوع ،استفراغ،دردهای قلنج یا انقباضی، وجود لکه های رنگی در داخل و یا اطراف دهان ،بوی ماده مصرف شده ، خواب آلودگی و یا خواب عمیق ،تنفس ضعیف ،گردش خون ضعیف و بالا خره اغماء
ج) انواع مسمومیت از راه دستگاه گوارش
مسمومیت از راه دستگاه گوارش به چهار دسته تقسیم می شود
1_مسمومیت با خوردن مواد اسیدی و قلیائی
2_مسمومیت با مواد غیر اسیدی و غیر قلیائی
3_مسمومیت غذایی
4_مسمومیت شیمیایی
1_(مسمومیت با خوردن مواد اسیدی و قلیائی)
عمده ترین سمومی که باعث این مسمومیت می گردند اسید سولفوریک فنل ،آ ب ژاول ،سود و آمونیاک است
علائم بارز از طریق خوردن مواداسیدی و قلیائی عبارت است از: عطش شدید و سوختگی لب و دهان
امدادگر باید غلظت اسید یا ماده قلیائی خورده شده را رقیق کند و مسموم را به بیمارستان برساند
برای رقیق نمودن غلظت و خنثی کردن اثر اسید در معده مسموم ،میتوانید از محلول جوش شیرین ،سفیده تخم مرغ ،شیر و تکه های یخ استفاده کنید.
و دقت کنید از دادن آب خالص به مصدوم خودداری کنید زیرا باعث تولید حرارت در معده مصدوم گردیده و ضایعات ایجاد شده را تشدید می نماید
هرگز مسموم را وادار به استفراغ نکنید زیرا خطر پاره شدن نسوج داخلی را در بر دارد.
مسمومیتی را که با خوردن مواد قلیائی چون آب ژاول ،آمونیاک و داروهای نظافت و غیره مسموم شده اند را نیز وادار به استفراغ ننمائید بلکه به آنها سرکه ، آبلیمو ،سیب ، پرتقال ،پارافین مایع ،نشاسته ، شیر ، سفیده تخم مرغ و روغن زیتون بدهید و مسموم را فورا به بیمارسان برسانید
2_(مسمومیت با خوردن مواد غیر اسیدی و غیر قلیائی)
بهترین اقدام این است که مسدوم را وادار کنید استفراغ کند تا بدین وسیله باقیمانده مواد سموم قبل از اینکه جذب خون شود از معده خارج گردد و مسموم را جهت مداوای اساسی به مراکز درمانی برسانید
3_(مسمومیت غذائی)
مسمومیت غذائی به دلیل خوردن غذاهای مانده و فاسد چون گوشت ، کنسروهای گوشت دار و روغنی ،تخم مرغ ،ماهی ،لبنیاتی مثل شیر ،خامه و پنیر پیش می آید
علائم کلی مسمومیت های غذائی عبارت است از: سر درد ،حالت تهوع و استفراغ همراه با درد معده ،اسهال، ضعف ،درد عضلات وشوک
که این علائم ممکن است بلافاصله پس از خوردن غذای فاسد یا چند ساعت بعد از آن ظاهر شوند
بهترین اقدامی که در مورد مسمومیت غذائی می توان انجام داد خارج نمودن تمام ویا بقایای سم از معده شخص مسموم قبل از رسیدن به خون است که باید به هر شیوه ممکن مسموم را وادار به استفراغ نمود و سپس با خوردن آب یا آب نمک یا چای گرم فورا مسموم را به بیمارستان رسانید.
4_(مسمومیت از راه پوست)
سموم به دو صورت از راه پوست وارد بدن انسان می گردند
1_جذب مواد سمی از راه پوست هنگام سمپاشی ،کار در کار خانجات رنگسازی ،کار در آزمایشگاهها،پاشیده شدن مواد اسیدی و قلیائی روی پوست
2_جذب مواد سمی از راه پوست توسط گزش حشرات و یا گاز گرفتن حیوانات
مسمومیت از طریق گاز گرفتن حیوانات
1_سگ گزیدگی
گاز گرفتن هر نوع حیوان علاوه بر ایجاد زخم خطر عفونی شدن آن را نیز در بر دارد
خطرناکترین نوع گاز گرفتگی حیوانات مربوط به آنهایی است که ناقل بیماری هاری می باشند
حیواناتی چون سگ ، گربه، گاو ،خوک ، اسب ، گرگ ،شغال ،روباه ،کفتار ،خفاش و سنجاب ناقل بیماری هاری هستند و در صورتی که انسانی را گاز بگیرند احتمال ابتلای فرد گاز گرفته به هاری وجود دارد.
اگر حیوانی انسان را گاز گرفت پس از گاز گرفتن مدت کوتاهی زخم را به حال خود رها کنید تا خونهای جاری شده زخم را شستشو دهد و ویروسها را از بدن خارح نماید سپس محل زخم را با آب گرم و صابون بشوئید زیرا باعث غیر فعال شدن ویروسها می گردد از بخیه زدن و دستکاری کردن زخم جدا خودداری کنید و سریع مصدوم را به مراکز درمانی ببرید
2_ مار گزیدگی
در دنیا نزدیک به دو هزار نوع مار وجود دارد ولی سموم فقط کمتر از 400 نوع آن کشنده است
مارهای سمی اغلب کوتاه یا دارای طول متوسط هستند رنگشان خاکستری و حرکتشان آرام است ،سر مارهای سمی مثلثی شکل است ومردمک چشم مارهای سمی بیضوی شکل است
مارهای سمی دو دندان نیش لوله ای قوی ،بلند و توخالی در فک بالا دارند و مخزن سم آنهادر بالا است
چنانچه مار سمی انسان را نیش بزند ، محل نیش گزیدگی آنها در بدن به صورت دو فرورفتگی به فاصله نیم سانتی متر نمایان است.
کارهایی که بعد از گزش مار باید انجام دادعبارتند از:
1_بی حرکت کردن فوری عضو گزیده شده و در آوردن انگشتر ،النگو وامثال آن به علت ایجاد تورم بعدی که موجب ناراحتی مصدوم خواهد شد
2_آرامش دادن به مصدوم و قرار دادن عضو گزیده شده پائین تر از سطح قلب تا حد امکان زیرا این عمل سرعت رسیدن خون از عضو به قلب را کاهش می دهد
3_ فورا یک تورنیکت (شریان بند ) را حدود ده سانتی متر بالای محل گزش ببندید ( برای بستن از هر وسیله ای مانند جوراب دستمال و غیره می توان استفاده کرد)
سفتی شریان بند طوری باشد که فقط جریان خون را کُند کند و نبض در انتهای عضو حس شود این کار علاوه بر بستن رگ و ممانعت از گسترش سم دربدن به مصدوم آرامش روحی می دهد
سپس تیغه چاقوی تیزی را روی آتش بگیرید و پس از سرد شدن یک شکاف به شکل (+) به ابعاد یک سانتی متر در روی محل گزش ایجاد کنید و مواظب باشید که فقط پوست شکافته شود و به قسمتهای زیر پوست آسیبی وارد نشود سپس با یک باد کش خون و سم را از محل بریده شده خارج کنید و اگر هیچ کدام از این وسایل در دسترس نبود ، دهان را روی شکاف گذاشته و زهر را بمکید و به بیرون تف کنید
باید دقت کنید زمانی مجاز به انجام این کار هستید که زخم یا خراشی در دهان و یا روی لبهای خود نداشته باشید زیرا در این صورت ممکن است سم وارد بدن خود شما بشود ضمنا عمل مکیدن باید در کوتاهترین زمان ممکنه صورت گیرد و اگر بیشتر از نیم ساعت از زمان گزش گذشته باشد این عمل فایدهای نخواهد داشت
پس از خروج خونابه و سم ازمحل گزیدگی شریان بند را کمی شل کنید و عمل مکیدن را به مدت 30 الی 60 دقیقه ادامه دهید و سریع مصدوم را به مراکز درمانی ببرید
3_ عقرب گزیدگی
600 نوع عقرب در جهان وجود داردکه بیشتر در مناطق حاره زندگی می کنند
عقربهای کاشان خطرناکترین نوع عقربهای موجود در ایران هستند
اقدامات اولیه در مورد کسانی که دچار عقرب گزیدگی می شوند عبارتند از :
1_محل گزش را کمپرس سرد نمائید (کمپرس یخ)
2_قسمت فوقانی محل گزش را برای جلوگیری از انتشار سم در بدن مانند مار گزیدگی ببندید و به صورت ضربدر محل گزیدگی را شکاف داده و سم و خونابه را بمکید و تف کنید
3_در صورت دسترسی مقداری آمونیاک روی محل گزیدگی بمالید
4_درمان قطعی عقرب گزیدگی تزریق سرم ضد سم عقرب است که باید در مراکز درمانی صورت گیرد
بنابراین پس از انجام اقدامات اولیه مصدوم را جهت مداوای اساسی به مراکز درمانی برسانید.
:جستجو